Geleneksel fabrika ve işçilik artık hızla robotlaşıyor. Rekabet yüzünden bu yatırımların kârlılığı düşüyor ve yatırımın geri dönüşü (Return of Investment – ROI) uzun yıllar alabiliyor. Bunun yerine artık yenilikçi dijital fabrikalar önem kazanıyor. Size bir örnek vereceğim; Avalanche Platformu.
Dr. Emin Gün Sirer liderliğinde, detaylı bir çalışma ve büyük emekle hayata geçen Avalanche Platformu temel olarak yenilikçi bir blockchain çözümü. Diğer platformların eksiklerini ortadan kaldıracak yaklaşımlar ile tasarlanmış. Platformun kendi kripto varlığı ise @AVAX. Bu noktada genelde kafa karıştıran bir noktayı aydınlatmak istiyorum; Avalanche kendisi bir blockchain platformu, zaten var olan bir platformun (Ethereum vb.) üstünde çalışan bir proje değil. Bu yüzden AVAX bir coin, token değil.
Platformun yapısı, güçlü yönleri ve diğer noktalar ile alakalı pek çok bilgiyi temel olarak kendi web sitesinde bulabilirsiniz. Türkçe dil seçeneğinin olduğunu sakın gözden kaçırmayın. Ben Avalanche’ın neden yenilikçi bir Dijital Fabrika olduğuna ve bu yönüyle ekonomisine dikkat çekeceğim.
Proof of Stake Mutabakat Yapısı
Avalanche Platformu, Proof of Stake (Hisse Kanıtı – PoS) mutabakat yöntemi ile çalışıyor. Kıyaslayacak olursak Bitcoin ve Ethereum şu anda Proof of Work (İş Kanıtı – PoW) yöntemi ile çalışıyor ancak bu yaklaşımın hem ölçeklenme sorunu var hem de yüksek enerji maliyetlerini beraberinde getiriyor. Ethereum geliştirici ekibi bu sebeple Ethereum 2.0 projesi ile PoW’dan PoS’a geçiş için çaba harcıyor.
Kısaca PoW sistemlerde işlemci gücü kullanarak, bir işi yaptığınızı ispatlamaya çalışırsınız. Bu iş genelde bir yarış modunda ilerler ve ilgili işi ilk tamamlayan yarışı kazanır diğer yandan PoS sistemlerde süreç bir yarış gibi ilerlemez, ilgili platformun kripto varlığını rehin vererek sürece katkı sağlarsınız ve sonucunda sistem sizi ödüllendirir. Böylece yüksek işlemci gücü harcamaya da gerek kalmaz.
Avalanche platformunda PoS sürecine dahil olmak için 2000 AVAX yatırmanız, platformun çalışması için bir NODE (sunucu) kurmanız gerekiyor. Bu sunuculara sistem üstünde Validator (doğrulayıcı) adı veriliyor. Buna biz “Dijital Fabrika” diyeceğiz. Bu yapı, platformun hem güçlenmesini hem de işlemesine katkı sunuyor. Sistemin sizden beklediği ise Dijital Fabrikanızın çalıştığı süre boyunca (en az 2 hafta, en çok bir yıl) yüzde 80 aktif kalması.
Dijital Fabrika Kurmak
Kurduğunuz NODE size yılda yüzde 10 civarında AVAX kazandırıyor. Yani yatırdığınız 2000 AVAX’ı, fabrikanızın çalıştığı en az iki hafta ile en çok bir yıl sonunda ekstra AVAX kazanarak geri alıyorsunuz. Bu bir faiz değil, ortada fiilen gerçekleşen bir iş ve bu işin çözüm sağladığı uygulamalar var. Sistem üstündeki uygulamaların, blockchain düşünce yapısına uygun olarak, çalışabilmesi için bu tarz Dijital Fabrikalara ihtiyaç var. Bu süreçte ortaya çıkan değerden, haklı olarak, bir pay alıyorsunuz. Ev satın alıp kiraya vermek, araba alıp kiralamak veya fabrika kurup çalıştırmak ve para kazanmak şeklinde örneklendirebiliriz.
Dijital Fabrika kuramayan, kurulu fabrikaya yatırımcı olsun
Yok ben 2000 AVAX yatıramam derseniz en az 25 AVAX ile kurulu bir NODE üzerinde hisse sahibi olmanız da mümkün. Buna Delegation (yetkilendirme) adı veriliyor. Bu durumda gelir ortaklığına paydaş oluyorsunuz. Bunun getirisi bir katıldığınız NODE’un kurallarına göre değişiklik gösteriyor. Elbette bir NODE kurmanın getirisinden biraz daha düşük ama yine gayet iyi. Şimdi sıkı durun; işin ekonomik boyutu muhteşem.
2000 AVAX bugün (5 Şubat 2021) yaklaşık 33.500$. Güncel fiyat bilgisine buradan ulaşabilirsiniz. Bu paraya geleneksel bir fabrikada, bir makineyi satın almanız zor. Böyle bir fabrika yılda size 3.500$’lık AVAX kazandırabilir. Ama bu değer AVAX’ın bugünkü piyasa değeri üstünden hesaplanmış. Gelin AVAX’ın genç yaşındaki değer artışına bir bakalım.
İlk olarak Şubat 2019’da yatırımcı kabul etmeye başladı ama bu özel bir süreçti. Geçen sene, yani Haziran 2020’de ise herkese açık satışlar başladı. O dönemde bir AVAX’ın fiyatı 0,85$ olarak belirlenmişti. Daha sonra ana ağ (Mainnet) çalışmaya başlayıp, AVAX borsalara girmeye başlayınca hızla değer kazandı. Bu yazı yazılırken bir AVAX’ın piyasa değeri ise 16$’ın üstüne tırmanmış durumda.
AVAX neden değer kazanıyor?
Bunun pek çok nedeni var. Bunlardan en önemlisi platformun ekonomik yapısının çok zekice tasarlanmış olması. Yine platformun giderek tanınması ve özellikle DeFi adı verilen projeler için büyük gelecek vadetmesi. Ethereum gibi ana akım platformların maliyetlerindeki akıl almaz yükselişler. Şu anda Avalanche üstünde geliştirilen Pangolin adındaki merkeziyetsiz borsa uygulaması (DeX)’in başarılı çıkışı ve onu takip eden pek çok benzer projenin yolda olması…
Pangolin, a Uniswap clone that's much faster, much cheaper, and democratically controlled, is coming to Avalanche in January.
— Emin Gün Sirer🔺 (@el33th4xor) December 8, 2020
Çeşitli merkez bankaları ile olan görüşmeler. Çok aktif bir topluluğun olması ve adım adım projenin daha fazla tanınması.
Yani bizim dijital fabrika…?
Evet, kurduğunuz dijital fabrika size bugün (5 Şubat 2021) 33.500 dolara mal olacak ama bir sene sonunda size 210 AVAX kazandıracak. O gün itibariyle 210 AVAX’ın piyasa fiyatı değeri neyse işte o kadar kazanmış olacaksınız. Ne kadar yatırırsanız, ne kazanırsınız hesaplamak için şöyle güzel bir araç var; Avalanche Staking Rewards.
Peki, bu işe inanan kaç Dijital Fabrika var? Şu an itibariyle 807 Validator var ve sayısı giderek artıyor. Bu sayfada dikkat ederseniz 2000 AVAX yerine 3 milyon AVAX yatırarak dijital fabrika kuranları bile görebiliyoruz. Zaten sistem, bir Dijital Fabrika’yı en çok bu yatırım miktarı ile sınırlıyor.
Bu fabrikanın hiç mi gideri yok?
İşin doğrusu pek yok. Sürekli çalışacak bir bilgisayar lazım. Bunu kendiniz yapabiliyorsanız ne ala ama aslında buna bile gerek yok. Allnodes gibi servisler var ve bunlar aylık 5-10 (40 dolar şeklinde güncellendi) dolara sürekli çalışacak altyapıyı size sunuyorlar. Dijital Fabrikanın hesaplanabilir tek gideri bu.
Geleneksel bir fabrikadan bağımsız olarak, fabrikanızı kurarken verdiğiniz çalışma süresi sonunda fabrikanızı kapatma imkanınız var. Elinizde patlayacak cihazlar yok, işten çıkarılan işçilerin tazminatı yok, bunun getirdiği vicdan azabı yok. Peki, tehlike? Tehlike ekibin çekip gitmesi, projenin terk edilmesi… Şanslıyız ki ekibe ve projeye bakınca bunun pek (hatta hiç) ihtimali zaten yok.
Sonuç
Kısa bir süre önce Avalanche’ın piyasa değeri 1 milyar doların üstüne çıktı. Mutlaka gelişim süreci içinde iniş ve çıkışlar olmaya devam edecektir ama ben blockchain dünyasındaki tecrübeme dayanarak orta ve uzun vadede bu projenin çok başarılı olacağına inanıyorum.
Yaklaşık bir haftadır Emin Gür Sirer (@el33th4xor) Hocanın liderliğindeki Avalanche #Blockchain Platformu (@avalanche_tr veya @avalancheavax) üstüne okuma yapıyorum. Gördüğüm şu; henüz önemi yeterince anlaşılmamış ve her geçen dönem daha fazla ses getirecek bir platform. 😉
— Ahmet Usta (@ahmetusta) January 30, 2021
*Emin Hocanın adını da yanlış yazmışım, büyük rezillik 😀
Yukarıda yazdıklarımın hiç birisi finansal yatırım tavsiyesi değil ama bu geleceği öngörmek için kahin olmaya da gerek yok. Ama artık dünya değişiyor, algoritmaların insan zekası ve robotların kas gücü yerine geçtiği bir dünyada yenilikçi bakış açıları ve teknolojilere duyulan ihtiyaç giderek artacak. Avalanche fazlasıyla bu potansiyeli sunuyor ve kendisine şans verilmesini hak ediyor. Neden sizin de bir (hatta daha fazla) fabrikanız olmasın ki? Üstelik dijital olanından 😉
